Het gereformeerde kerkje.

28 september 2013 - Onder grote belangstelling hebben Juffrouw  Snoek en wethouder Van Es het monument onthuld op de plek waar halverwege de 20e eeuw het kerkje stond. Een initiatief van Johannes Meesters, die  na lang speurwerk Rie Snoek had opgespoord.

foto: 2012 (RdV) Links van de woning stond halverwege de 20e eeuw het kerkje.

Adressering:Op de oude (om)nummerlijsten  van Makkinga (en Twijtel)  zult u het kerkgebouwtje niet vinden. Het was dan ook gesitueerd op het perceeltje links van de woning van de Familie v/d Sloep. Welk huis is geadresseerd: Grintweg 1 en valt dus onder  Nijeberkoop. Zo ook het kerkje. 

Bouwwerk:

Gebouwd 1932 (op 18 december wordt het in gebruik genomen)Het is afkomstig zijn vanaf de Belgische Wijk in Jubbega, waar het ook een Evangelisatiegebouwtje was.

Afgebroken ca 1958 (vanaf  3 maart gaat men verder in ’t Haventje te Makkinga) 

Voorgangers:

1932  - 1934                 Ds Dirk Prins  en broeder S Wijbrandii  (beide overleden in 1934)

1934  -  9 dec 1935       ?? 

Kandidaten:

9 dec 1935 -  april 1939 W. C. Huismans

April 1939 -  ….. 1939    H. Herder…..

1939  -  1945?         R Zijlstra

1945 -  1947                  geen echte leiding Evangelisten:

1947 – 1954                  Jufrouw  Snoek  (*1918)

1954 -  1955                 Juffrouw Kamstra

1956 -  (3-5-1958)    Juffrouw B.J.Veenstra  (vanaf die datum ging zij verder in ’t Haventje’ te Makkinga) 

Het kerkje geschilderd door Aizo Betten in 1954 i.o.v. Fam. Heida uit Makkinga (Hangt in Geref. Kerk te Donkerbroek)

Foto ca. 1950 (via J Heida) Het kerkje vertoont  al enig verval vertoont.  De personen zijn vlnr: Juffrouw Maria Snoek, Sj Wouters en dominee H. van Minnen van Oudehorne.

Het interieur uit van het kerkje in de jaren "50, zoals Rie Snoek het zich in 2011 nog herinnert.    (Het kolenhok, dat rechts naast de wc stond, vermeldt ze niet.)  

Foto 19..  (via Catharinus de Vries) achter het houten kerkje maken de dames bedden 4e van links is mevrouw Fimke de Vries (met het blonde haar)Duidelijk zichtbaar zijn het 'huske' en het kolenhok tegen de achtergevel van het kerkjeWie weet meer namen?

In 1950 geeft de gemeente aan dat het gereformeerde kerkje op nr 70  onder Makkinga is gevestigd.

 

Zo op het oog een logische zaak. Immers het huis er naast – richting Makkinga – was toendertijd nr 68.

Echter, voor zover ik bekend ben met de grens Twijtel – Nijeberkoop, durf ik te zeggen, dat het kerkje niet in het buurtschap stond, maar op Nijeberkoper grondgebied.

Bovendien lijkt het mij meer voor de hand liggend, dat nr 70 tussen 69 en …. was gelegen. (zie ‘voormalig nr 70’)

 Maar nu we het er toch over hebben. Het was een houten gebouwtje, en stond net even ten oosten van de bungalow van timmerman Klaas v/d Sloep. Nu Gurbe van der Sloep, Grintweg 1. Het enige wat er nu nog weleens is terug te vinden zijn de  eierkolen, die  de familie Sloep er af en toe tegen komt bij het werken in de tuin. (aldus Jannie Elzinga-Haanstra) Die brandstof heeft ongetwijfeld opgeslagen gelegen in de bak naast de poepdoos  achter het gebouwtje, zoals te zien is op de  bovenstaande foto.

De voorgeschiedenis

De eerst bekende activiteiten (ergens) in Makkinga -  aangestuurd vanuit de Gereformeerde kerk te  Donkerbroek – zijn er in  1918  in de vorm van een Zondagschool.  Vervolgens wordt er niet meer over gerept.

Pas in 1927 blijkt J.  Kooistra er (buiten de kerk om) weer een Zondagschool te hebben opgericht. Hij wil wel graag een lokaaltje, en kan daarvoor ook steun krijgen vanuit de kerk, maar dan moet hij wel onder toezicht van de Gereformeerde kerk gaan werken.

Het duurt echter nog tot 1932. Het jaar waarin Broeder Kooistra, om financiele steun te krijgen, toch instemt met toezicht vanuit  de kerk.   Vervolgens vernemen we niets meer van de Zondagschool in Makkinga.

Het latere kerkje  zou (mede) gesticht zijn op initiatief van Jan Kooistra, die winkelman was aan de Bercoperweg in de kom van Makkinga. (waar later Nienhuis zijn winkel had)  Deze inzet schijnt hem wel klanten te hebben gekost, meent J.P.Kr. zich te herinneren.

Nijeberkoop i.p.v. Makkinga

Op 19 februari 1932  wordt  op gezamenlijk initiatief van de Gereformeerde kerken van Donkerbroek en Oudehorne een  Evangelisatie Vereniging opgericht  (tijdens een vergadering ergens in Nijeberkoop) Men gaat tevens  het Evangelisatieblad ‘De Goede Tijding’  uitgeven.

Vanaf 22 mei wordt om de 14 dagen op  zondagavond samenkomst gehouden. Ten huize van Broeder Freerk  Hiemstra (nu Grindweg 6) in Nijeberkoop. Ds. Dirk Prins uit Donkerbroek en Broeder Siebren Wijbrandi uit Oudehorne zijn de sprekers op de eerste avond. Hiemstra zorgde voor stoelen en verlichting. Er was een flinke opkomst.

Die zelfde zomer wordt een houten Evangelisatie- gebouwtje  aangekocht, dat als zodanig dienst had gedaan aan de Belgische wijk te Hoornsterzwaag. Het bood plaats aan zo’n 80 personen. Een plekje is gauw gevonden op de alom aanwezige heide. Aan de Grindweg, nabij de Abbendijk wordt het opgebouwd.

Op 18 december 1932 wordt het in gebruik genomen. Meteen wordt er het Kerstfeest gevierd, en voortaan is er elke zondagavond  een samenkomst en ook elke week Zondagschool. Steeds meer  activiteiten werden er gehouden.  Zo kwam er een J.V, een zangvereniging, een kiesvereniging en catechisatie. Zo’n 17 catechisanten kwamen er dat jaar en op de zondagavond-bijeenkomsten verschenen er zo’n 35 personen.

Broeder van der Veen is voor 10 gulden per jaar koster.

De kerken van Oudehorne en Donkerbroek zorgden voor financiële steun en zekere heer Meure uit Kampen collecteerde, met succes,  door het gehele land voor het Evangelisatiewerk in Nijeberkoop.

In 1934 overlijden zowel broeder Wijbrandi (3 mei) en Ds  Prins (30 november) ,  de beide  grondleggers.

In 1935 wordt W.C. Huismans uit Amsterdam, waar zijn vader dominee was,  als hulpprediker aangesteld. Hij ontvangt 500 gulden voor een half jaar. Op 9 december vangt hij aan. Huismans was even darvoor afgestudeerd als dominee, maar vanwege de crisis werd hij vooralsnog nergens beroepen. Hij streek dus neer in Makkinga, waar hij als huisvriend van de familie Kooistra en passant de oudste dochters van het gezin Friese les gaf. Hij preekte overigens ook vaak in het Fries. In april 1939 verruilt hij Nijeberkoop/Makkinga  voor Hemrik, waar hij werd beroepen als Dominee. Later stond Huismans ook nog in Stiens en Heerhugowaard.(aldus Aukje Passchier-Kooistra)

Zijn opvolger, kandidaat  H. Herder  van Garijp wordt vervolgens nog dat zelfde jaar beroepen in Schoonrewoerd. En dus was er voor het verstrijken van het jaar al weer een vacature. Kandidaat R. Zijlstra uit Kampen komt naar Nijeberkoop. Hij zal tot  en met 1945  in functie blijven. De Kerstviering van dat jaar is nog een geslaagd feest, maar vervolgens liggen de meeste activiteiten stil. Alleen de  lectuurverspreiding ging door. De Zondagsschool ook, maar dan in Makkinga.

Wel houdt de Hervormde Evangelisatiecommissie uit Oldeberkoop er af en toe een samenkomst.  Het bouwerk zelf raakt bovendien in verval. Ook al omdat het ‘schromelijk vernield’ werd. Men denkt er zelfs over om het te verplaatsen naar Makkinga, maar ziet daar achteraf toch van af.

Maar goed ook, want met de komst van de Evangeliste Juffrouw Snoek op 1 september  1947 kwam er weer leven in de kerk. Bij haar inleiding door  Ds  van Minnen zong het Evangelisatiekoor.  Vanaf Pasen 1948 zijn er wekelijkse avond-zondagdiensten en er is ook weer catechese. Ze doet er alles aan om de gemeenteleden er bij te krijgen. Bijbelbesprekingen, huisbezoeken, Zondagsschool, bibliotheeken vrouwenbeweging zijn slechts enkele zaken waar Juf snoek voor stond.

Op 9 december 1952 wordt het 20-jarig bestaan  van de Evangelisatie Vereniging gevierd. De Kerkeraad schenkt 25 gulden voor een nieuwe loper in het kerkje.

De zondag diensten worden steeds vaker op de middag gehouden.’

Sinds 1953 is er ook een Mannenvereniging met 15 leden.

Uit haar laatste werkverslag blijkt hoe verdienstelijk Juf Snoek is geweest.

Op 15 juli 1954 vertrekt ze, om eerst nog wat verder te studeren.

Mej Kamstra volgt haar op, maar vertrekt al gauw weer richting Amsterdam.

In April 1956 wordt Juffrouw B.J. Veenstra benoemd. Ook in haar tijd zijn er een flink aantal activiteiten, al blijkt de steun minimaal vanuit Donkerbroek, waar men niet echt overtuigd is van de vruchten die het werk hier oplevert.  In haar tijd, in 1957 wordt het 25-jarig bestaan van het kerkje gevierd.

Veel langer blijft het kerkje ook niet bestaan. Op 3 maart 1958 gaat Juf Veenstra verder met haar werk in Makkinga, in ’t Haventje’.  Het gebouwtje, dat Oudehorne erft,  wordt gesloopt. De grond gaat naar  Donkerbroek, welke gemeente voortaan het werk alleen zal steunen.

Vóór juffrouw Snoek zou er een man in het kerkje werkzaam zijn geweest. Diens echtgenote durfde toen ze in verwachting was niet alleen thuis te zijn. Joukje Hes sliep als klein meisje dan wel bij de vrouw, die mogelijk Fogeltje heette, en in Makkinga woonde.

Mijn moeder leende juffrouw Snoek af en toe borden, bestek ed, omdat dat in het kerkje niet (voldoende) aanwezig was. Mem zette het als ze zelf weg was klaar in een emmer achter de heg, waar juffrouw Snoek het dan ophaalde. Als dank kreeg mem dan wel eens een kadootje. Een doosje zakdoeken o.i.d.

Juffrouw Snoek (geb. 1910) , die er van 1947 tot 1954 de leiding had, was een goed mens. Ze had een houten been. Ze was in de kost bij een melkrijder (Santing??) uit Makkinga (meent Joukje Hes) Joukje is in die tijd bij dit gezin als baakster geweest. Volgens Joukje Schurer-Klosse woonde Juffrouw Snoek in ‘het Haventje’

Volgens Jan Heida was zij echter bij zijn vader (Homme Heida) en moeder  op Buterheideveld in de kost. En, toen hij geboren werd, zou juffrouw Snoek  vanwege  ruimtegebrek  vertrokken zijn naar een ander adres in Makkinga. Ze trok bij het gezin van de politieagent in.

Joukje Hes  weet bovendien te vertellen, dat de fam. Ypey er ter  kerke ging, en zo vult J.P. Kromkamp aan, ook fam Meestringa, die drogist was in Makkinga. J.P. Komkamp ging als onkerkelijke met kerstmis wel even er heen. Al was het alleen maar om de sinaasappel die je dan kreeg. Het gebouwtje was volgens hem van hout, met een opgemetselde onderrand, en pannen op het dak. Hij schat dat er voor een man of veertig plaats was in de kerkje.

Jannie Elzinga-Haanstra ging met haar vriendin en buurmeisje Anneke de Kleine wel naar het kerkje. De de Kleine’s zouden volgens haar pas gereformeerd zijn geworden toen ze op Twijtel woonden. Ook Tiny Nijboer, die geregeld speelde met haar vriendin Jopie? Bos van de Abbendijk kwam ook wel in het kerkje bij Juffrouw Snoek, die daar wel blij mee was,  want er kwamen al niet zoveel mensen.

Catharinus de Vries uit Wolvega (voorheen Nijeberkoop) weet nog dat zijn moeder Fimke er heen ging er wel heen voor naailes o.i.d. Men maakte bedden  (zie de foto)

De gereformeerden redden het niet, en het kerkgebouwtje werd gesloopt (halverwege de 20e eeuw). De kerkgangers moesten voortaan naar Donkerbroek.

Juffrouw Snoek zou  vertrokken zijn naar  Ijlst, en later naar Zaandam. 

Anno 2011 woont Maria (Rie) Snoek (94 jaar) in Schiedam.

Op zaterdag 28 september 2013 was Juffrouw Snoek weer even terug op Twijtel. Samen met haar broer Wim, die haar ook in 1947 naar Friesland heeft gebracht, en haar schoonzus was ze op de plek waar destijds het kerkje stond. Ze onthulde samen met wethouder Van Es een plaquette dat de herinnering aan 't fiene hokkien' levend moet houden. Tientallen belangstellenden, waarvan sommigen het kerkje indertijd bezochten, waren getuige van de onthulling. Johannes Meester, die ook Rie Snoek in 2011 had opgespoord, was de initiatiefnemer van het gebeuren. 

 

De meisjesclub? Naast het kerkje op deze onduidelijke  foto De dames op de foto zouden zijn:Hillie Zwanenburg (Makkinga)Lammie van Huizen (Twijtel)Froukje Talma ??Anneke de Kleine (Twijtel)Sientje de JongJuffrouw Snoek(er mist 1 naam)En wie is wie?

Vrouw  Aaltje Hagen, de moeder van Anne, uit Nijeberkoop was er koster. Ze maakte er af en toe schoon en zorgde er voor dat de kachel brandde, aldus Johannes Meesters. Met een kussensloop, waar ze haar spulletjes in mee nam, achter op de fiets,  ging ze er heen.

Aaltje Hagen

In juli 1954 werd het kerkje nog aangesloten op het electriciteitsnet. Tot dan was er petroleum-verlichting.

In de kerk van Donkerbroek hangt nog een schilderij van het kerkje. Het is gemaakt door Eiso Betten uit Makkinga. Juf Snoek kreeg het geschonken bij haar afscheid in 1954. Later schonk zij het op haar beurt weer aan de kerk.

E.e.a. heb ik overgenomen uit het boek ‘Bouwen aan de Kerk’ , aangaande de geschiedenis van de Gereformeerde kerk van Donkerbroek, geschreven door Ds. P. Huisman.