WEGEN en PADEN

HEEFT IEMAND NOG (OUDE) FOTO's VAN DEZE WEGEN & PADEN?

IK PLAATS ZE GRAAG OP DEZE SITE!!!

Tijdbalk wegen en paden (Twijtel en omgeving)

1908 Nijeberkoop verlangt verharding Alberdalaan, doch verzoek wordt door gemeente afgewezen.

1915 B&W honoreren verzoek van Plaatselijk Belang om het 'wielerpad langs de Alberdalaan te verbeteren'

1927 Voorstel van Provincie tot subsidiverlening aan Ooststellingwerf voor verharden Abbendijk. Tronde-Nijeberkoop

1928 Raadsbesluit: Abbendijk van Tronde tot Twijtel (dus tot Grintweg) wordt verhard.

1928 O.a. Abbendijk en Bovenweg worden klinkerwegen van 3 m breed. (i.p.v. 'steen- of basaltslag')

1933 De betonweg Nijeberkoop-Jubbega-Lippenhuizen (onder Nijeberkoop de Alberdalaan) komt er .

1934 De betonweg (Alberdalaan) wordt in december in gebruik genomen

1935 Door opening van de nieuwe brug Jubbega-3e sluis is de betonweg nu helemaal klaar.

1960 De asfaltweg Wolvega tot (later) Oosterwolde is klaar tot Oldeberkoop.

1962 De Bovenweg (Oldeberkoop - Abbendijk) wordt aanbesteed.

1963 De Bovenweg (7m brede asfaltweg met parallelweg) eindigd nog bij de Abbendijk.

1965 Prikkedam(weg) (Bercoperweg - Prikkedambrug) wordt aanbesteed

1967 De Abbendijk van de Bovenweg tot Twijtel kan worden aanbesteed.

1967 Schriftelijke toesteming uit 'Den Haag' voor voorbereiden aanbesteding wegvak Abbendijk-Oosterwolde

1967 Weg Wolvega - Oosterwolde officieel geopend op 16 november

Bercoperweg

Het zal ongetwijfeld met de verharding van de deze weg - en uiteraard wegen en bruggen in de omgeving - te maken hebben gehad dat er om en nabij 1871 eendiligencedienst werd ingesteld tussen Makkinga en Heerenveen. Die vanaf Heerenveen naar NO-Friesland is overigens in oktober van dat jaar vervallen. Heerenveen richtte zich blijkbaar meer op de Stellingwerven.

Prikkedam

In oktober 1965 wordt het gedeelte weg aanbesteed tussen de Prikkedambrug en de Abbendijk, die inmiddels bij huisnummer 75 op de Bercoperweg uit komt. Dat wordt overigens ook wel tijd, want een jaar of 10 eerder was de weg aan de Heerenveense kant al aangelegd.De laagste inschrijver is Aannemings Maatschappij De Moel en Hermes uit Alkmaar. Er waren een paar alternatieve inschrijvingen mogelijk. De opties a en b wil deze aannemer voor Fl. 375.000,- realiseren. Maar met alternatief c is dit Noord-Hollandse wegenbouwbedrijf beduidend goedkoper. Fl. 333.000,- is het bedrag waarvoor men de Prikkedam(weg) kan aanleggen. In mei 1966 is de aanleg in volle gang. Op de 10e van die maand weet de Friese Koerier te melden dat de werkzaamheden vóór de Prikkedam-motorraces klaar zullen zijn. De races staan gepland voor 17 juli.

De werkzaamheden waren, zo weet ik uit eigen waarneming destijds) voor de winter van 1966 al waren aangevangen. Naast en t/o ons huis - zo ongeveer tot aan de huidige circuit-ingang - was de fundering voor de zandbaan extra diep uitgegraven vanwege de slappe, veenige ondergrond. Tot zeker 2 meter onder het maaiveld, en tot onder de grondwaterstand. Hierdoor ontstond een prachtige ijsbaan, die ook nog eens heerlijk uit de wind lag. Samen met mijn neefjes en nichtjes en mijn vrienden op Twijtel kon ik er fijn schaatsen.

Al die tijd stond ook de geel/bruine directiekeet van de aannemer bij ons op het erf. Mijn moeder maakte de keet schoon en verzorgde de koffie. Ik vond het op 10-jarige leeftijd allemaal heel indrukwekkend. Al die grote machines, vrachtauto's, de asfalteermachines en de walsen. Prachtig. Toen de weg klaar was kwam de hoofduitvoerder (Bolsenbroek) om de weg op te meten met zijn meetband. Hij kon daarbij wel wat hulp gebruiken, en dus vroeg hij mij of ik hem wilde assisteren. Uiteraard wilde ik dat, en trots als een pauw hield ik telkens de nul van de meetband bij de door hem op de weg gezette streepjes. Ook schreef hij er telkens een nummer bij. Ik had ook de opdracht om op te letten of hij geen nummer verkeerd zette. Toen ik twee keer achter elkaar het nummer 33 tegen kwam meldde ik dit terstond bij hem. Hij complimenteerde mij voor mijn oplettendheid. Dat hij de fout expres had gemaakt zou pas later tot me doordringen. Toen we tot aan de Prikkedambrug toe de weg hadden opgemeten wandelden we terug naar ons huis. Later bracht de beste man me ook nog een loonzakje. Een rijksdaalder zat er in. Allemaal prachtige ervaringen voor mij. En vanaf dat moment was voor mij een ding zeker. Ik wilde de wegenbouw in. Twaalf jaar later begon ik mijn loopbaan als uitvoerder bij een wegenbouwbedrijf.

In 1966 blijkt er nog niet veel schot te zitten in de aanleg van wegen in Ooststellingwerf. Onderstaande passage in artikeltje van 25 april van dat jaar uit de Leeuwarder Courant beschrijft oa de situatie thv het huidige kruispunt Abbendijk-Bovenweg.

'Het is altijd ergerlijk als goede plannen jaren op de verwezenlijking van een laatste gedeelte moeten wachten. Een typisch voorbeeld daarvan is de weg van Wolvega naar Oosterwolde, waarvan het eerste deel, tot de grens met Ooststellingwerf, in de vijftiger jaren gereed kwam, het stuk tot Oldeberkoop in 1960 en het eind tot de Abbendijk in 1964 werd opgeleverd Het drukke verkeer loopt nu stomp op borden met de waarschuwing "Zeer smalle weg na 150 meter" en komt dan aan een T-kruising met links het landweggetje naar Oosterwolde en rechts het klinkerpaadje naar Elsloo Dat het hier niettemin een belangrijke doorgaande verbinding betreft blijkt wel uit de borden, die in de andere richting zyn geplaatst en die het verkeer de weg naar Wolvega en de Noordoostpolder wijzen.'

Abbendijk

Abbendijk is een van de oudere wegen in het gebied rondom Twijtel. In ieder geval staat ze op de ‘Schotanuskaart’ uit 1685 aangegeven. Lopend van Tronde naar de ‘Buitenweg’, of te wel de huidige Bovenweg. Als we de kaart van 1829 ter hand nemen blijkt de Abbendijk al doorgetrokken te zijn tot aan de Bercoperweg/Grintweg, om daar tevens aan te sluiten op de, hierna te noemen, ‘Gorredijkster weg’. Dit kruispunt was tot het eind van de 19e eeuw terug te vinden, en heden ten dage nog als een driesprong, net over de grens met Nijeberkoop nog zichtbaar. Tegenover de boerderij Grintweg .. . Veel afslaand verkeer zal men er niet meer aantreffend, want het stukje Abbendijk loopt nu na een paar honderd meter dood. De ‘Gorredijksterweg’ is al sinds meer dan een eeuw niet meer als zodanig in gebruik.

Tot in de 20e eeuw moest men te voet of met voertuigen tussen Tronde naar Twijtel nog via een zandweg over het heideveld. Met alle ongemakken van dien, want in de natte periodes zal het er geregeld een modderige toestand zijn geweest. En in droge tijden kan men zich de mulle zandbaan voorstellen, waarop het eveneens zwoegen was. Deze problemen zouden tot kort na 1926 tot het verleden behoren. In dat jaar wordt er op zowel Gemeentelijk als Provinciaal niveau gesproken over de verharding van zowel de Abbendijk, als van de Bovenweg onder Nijeberkoop.In 1928 wordt er door de bestuurders besloten om o.a. de Bovenweg en de Abbendijk niet van een steen of basaltlaag te voorzien, maar uit te voeren in klinkerbestrating. De breedte van de verharding wordt in plaats van op 2,75m, zoals blijkbaar eerder was voorgesteld, nu vastgesteld op 3 meter.

Het restant van de 'oude' Abbendijk in klinkeruitvoering anno 2012. (foto:RdV)

Eind 1962 liggen er weer plannen klaar voor de Bovenweg door Nijeberkoop. Tot aan de Abbendijk krijgt deze secundaire weg nu een asfaltverharding. De uitvoering zal een jaar later hebben plaatsgevonden. Het gedeelte vanaf de Abbendijk oostwaarts (richting Makkinga) blijft vooralsnog een zandweg. Daarin komt pas verandering in 1967, als de de asfaltweg wordt doorgetrokken tot aan Oosterwolde. Het is het laatste wegvak van het tracé Wolvega – Oosterwolde.

In 1967 gaat ook de Abbendijk weer op de schop. Ditmaal wordt alleen het stuk vanaf de Bovenweg tot aan Twijtel (ca 500m) aanbesteed. De klinkerweg maakt plaats voor een asfaltweg. Bovendien veranderd het gedeelte tussen het oude kerkepad en de Bercoperweg van tracé. Dit schuift namelijk op tot aan de grens. Het huis Berkoperweg 75 komt daardoor tegen het kruispunt Abbendijk/Bercoperweg te liggen.

De 'nieuwe' Abbendijk t.h.v. het kruispunt met de Bercoperweg. (foto RdV 2012) Het restant van de 'oude'Abbendijk is grotendeels klinkerloos. (foto RdV 2012)

Grintweg

Gorredijksterweg

Een straatnaambordje zal er wel nooit bij gestaan hebben, maar toch werd dezandweg vanaf Twijtel via Egypte naar de Nijeberkoper brug indertijd zo benoemd. Op de kaart van 1849 staat ze dan ook aangegeven als 'de weg van Gorredijk naar Makkinga'. Komend vanaf Makkinga en ook vanaf Elsloo (via de Abbendijk) was de kortste route naar de genoemde brug deze zandweg. Gedurende de eerste helft van de 19e eeuw beleefde ze haar hoogtijdagen. Daarin kwam rond 1855 verandering. Het aanbrengen van een grind-verharding op de weg Makkinga - Oldeberkoop, die onder Nijeberkoop sindsdien dan ook de naam Grindweg draagt, was daar in eerste instantie de oorzaak van. Het was misschien een klein stukje om, maar via deze Grindweg en vervolgens de Alberdalaan reisde men klaarblijkelijk toch iets comfortabeler of sneller.

In 1888 toen de Prikkedambrug zijn voorganger van liggers en takken had vervangen, kreeg de zandweg via Egypte nog meer concurentie. Nu was er ook een degelijk verbinding via Hoornsterzwaag naar de belangrijke Opsterlandse marktplaats.

Toch raakte de Gorrediksterweg niet helemaal in verval. Klaas Hes vertelde eens dat hij in zijn jeugdjaren voor zijn vader Binne Hes langs deze weg nog wel naar Gorredijk ging om goederen voor diens winkeltje te halen. Met de 'benewagen' uiteraard. Misschien dat het voor paard en wagen misschien al moeilijker werd, of zelfs onmogelijk.

Tegen de 2e WO was het helemaal gedaan met de met de zandweg. De Alberdalaan werd eind jaren "30 namelijk van beton voorzien en wordt sindsdien in de volksmond dan ook de 'Betonweg' genoemd. Daarvan kon overigens ook de verbinding via de Prikkedambrug het niet van winnen. Het gedeelte weg tNv deze brug (onder Hoornsterzwaag dus) mocht dan op een gegeven moment zelfs bestraat zijn. De aansluiting tot aan de Grindweg op Twijtel was nog steeds onverhard.

Kuinderweg

L-vormige weggetje

Een door mij zelf bedachte naam. Uiteraard ingegeven door de vorm, die het vele jaren had. Het had evenzeer ook Molenreed oid kunnen heten, want het was lange tijd de belangrijkste verbinding van de molen op 'Oud' Twijtel met de latere Bercoperweg. Ook de oude Zathes werden er door ontsloten. Alvorens op de historische ontwikkeling van deze reed in te gaan, zal ik even aangeven waar zij destijds liep.

Het liep vanaf de latere Bercoperweg tussen de huisnummers 68 en 70 (De 'Kromkampplaatsen) door, ricting de Tjonger. Na zo'n 150 meter maakte het een scherpe knik naar rechts. Recht op de molen en de molenaarswoning af. De boerderij van Zathe IV lag niet direkt aan de reed, maar die van Zathe III wel degelijk. Een tijd lang stond schuin tegenover deze boerderij ook nog een kleine woning. Hier woonde voor de 2e WO oa de fam Hes. De boerderij van Zathe II stond verder richting de Tjonger, maar maakte ook gebruik van het L-vormige weggetje..

Zoals op de kaarten van rond 1700 is te zien, is er van de 'L-vorm' nog geen sprake. De letter 'Y' geeft dan beter de vorm weer. De reed zou (in mijn beleving) splitsen nabij de boerderij van Zathe III. Of het eerste deel van de reed (dus vanaf de weg) tot aan de later knik door de jaren op de zelfde plek is blijven liggen, vermoed ik wel, maar bewijzen kan ik niet aandragen.

Waarschijnlijk is de L-vorm begin 20e eeuw verdwenen, toen Zeephat de molen, na de brand in 1905 opbouwde aan de weg bij nr 74. Een kwart eeuw later is het gedeelte tussen de 'Kromkampplaatsen' door tot aan de knik verdwenen.De voornaamste toegansweg naar de boerderij van Zathe II en de (inmiddels voormalige)molenaarswoning, alsmede het huisje van de familie Hes is nu via de reed tussen de nrs 74 en 72 door ontsloten. Zathe III is verdwenen. Genoemde Nr 70 kwam er voor terug.

In de jaren was Sjoerd Terpstra woonachtig in de voormalige molenaarwoning. Het restant van het L-vormige weggetje, dat vanaf de oue molenstee oostwaarts liep. eindigde dan ook ongeveer achter nr 70. Daar was, zoals destijds gebruikelijk ongetwijfeld zand voor diverse klussen afgegraven, waardoor een ontstond. En, al evenzeer gebruikelijk, werd dit met huishoudelijk afval weer gedempt. Ongetwijfeld ook door Terpstra. In de volksmond sprak men dan ook van 'De reed van Sjoerd'en Het gat van Sjoerd'.

Wie hedentendage een kijkje nneemt bij voormalige molenaarswoning op 'Oud' Twijtel (Prikkedam 1), kan het tracée van dit stukje reed, waarlangs indertijd vele voeren graan en meel vervoerd zijn, met een beetje fantasie nog plaatsen.

'Van Hes '-reed

De 'Van Hes' reed is een door mijzelf bedachte naam voor de reed die in de 19e eeuw het Middelpad verbond met de latere Bercoperweg. waar ze tussen het voormalige tolhuis (Bercoperweg 65 en Bercoperweg 67 op uit kwam. De famiie Van Hes woonde in de (inmiddels verdwenen) huizen aan de oostzijde van de reed. Ook achter het tolhuis, dus westelijk van de reed, stonden twee huizen. De eerste is al vele jaren verdwenen. De voorloper van het onlangs gebouwde landhuis Twijtel 6a dat verderop aan de reed stond heeft lange tijd haar toegangsweg. De eerdere betiteling Twijtel is zelfs veranderd in Bercoperweg 65a. Twijtel 6a heeft nu een toegang vanaf de Abbendijk.

De oude reed is begin deze eeuw opgegaan in de landerijen.

'Hes' -reed

Ook de 'Hes' reed is een naam die ik er zelf aan heb gegeven. Dit omdat in 'mijn tijd' Klaas Hes en Antje als enigen er nog aan woonden. Eigenlijk was het de tot eind 20e eeuw hun toegangsweg.

Deze zandweg is ontstaan halverwege de 19e eeuw. Komend vanaf het zuiden over de Abbendijk, net t.N.v. de kruising met het oude kerkepad, was er de keus tussen een westelijke- en een oostelijke aansluiting met de Grintweg. Eerstgenoemde afbuiging - het huidige restant van de Abbendijk - ging richting de 'Gorredijksterweg' en de oostelijke - De 'Hes' reed - leidde naar de molen en verder richting de prikkedambrug, die eerst nog een takkenbrug was. De reed was dan ook tot 1888 - het jaar waarin de ophaalbrug er kwam - met name voor klanten van de molen van belang. Op de kaart van 1854 wordt ze nog met slechts één lijntje aangegeven. De eerstvolgende kaart uit 1922 toont een reed die niet onder doet voor de westelijke tak van de Abbendijk. Ook t.N.v. de (latere) Bercoperweg zien we dit beeld. Tussen de nrs 74 en 72 door aan de (latere) Bercoperweg tot over de ophaalbrug.

Een opleving van korte duur. Niet zozeer de verplaatsing van de molen van oud-Twijtel naar de weg, en zelfs niet de verhuizing daarvan naar de kom van Makkinga waren daaraan debet. Nee, de verharding van zowel de Abbendijk (1928) als de Alberdalaan ('Betonweg') onder Nijeberkoop (1934) maakten dat een rit naar oa Gorredijk een stuk gemakkelijker ging dan door het mulle Prikkedamzand.

De 'Hes-reed' is ten dode opgeschreven. Vanaf de zuidkant treedt het verval in. De twee woningen van destijds Jelle de Boer en Winkje (Makkinga 70) en het boerderijtje van Klaas Hes en Antje (Twijtel 7) waren naast een paar boeren die er langs gingen naar hun landerijen, nog de enige gebruikers. De familie Hes was uiteindelijk, na de sloop van nr 70,de allerlaaste gebruiker. Eind 20e eeuw kreeg de inmiddels nieuw gebouwde bungalow een veel korter toegangspad vanaf de Abbendijk. De reed ging op in de landerijen.

Drie forse eikenbomen stonden destijds langs de westkant van dit stukje reed, op de erfscheiding met Bercoperweg 75. Af en toe zorgde een storm of het onweer er voor dat er een stuk uit een boom werd weggeslagen. Twee daarvan markeren nog steeds de route van de oude 'Hes-reed', want op 28 oktober 2013 viel een van de drie ten prooi aan de hevige storm die over Friesland waaide.

Misschien heeft iemand nog een foto van de oude reed. Hij zou hier niet misstaan!

'Oosterloo' -reed

Naast de (latere) Bercoperweg is het oude kerkepad tussen de kerken van Makkinga en Nijeberkoop zonder meer vele jaren een belangrijke verbindingsweg geweest die Twijtel doorsneed. Het waren niet de boerderijen van de oude Zathes, die aan dit pad stonden, maar wel de boerdijen van Middelburen die aan dit pad gelegen waren. De naam Middelpad lijkt me dan ook een goede benaming voor dit pad. Althans voor zover dit het Makkingaaster deel ervan betrof. Het enige huis aan het pad, dat onder Twijtel viel in het bedin van de 18e eeuw, was de voorloper van het huis waar de familie Oosterloo in de 19e eeuw woonde. Twijtel 2 dus.

Aftakkingen kende men ook vanaf dit pad naar (latere) Bercoperweg. Of de Oosteloo-reed voor algemeen gebruik was, is mij niet helemaal helder, maar de Van Hes-reed was